طرح نظرسنجی از زائران پیاده روی اربعین سال 1396

«کلنجین وطن من» اربعین امام حسین(ع) در فرهنگ شیعی، جایگاه بسیار والا و ارزشمندی دارد؛ چون یک بار دیگر خاطرات و حوادث روز عاشورا در این روز زنده شده و به نوعی، تبدیل به نقطه عطفی درتاریخ اسلام و تشیع گردیده است. واژه اربعین مبنای فرهنگی نیز دارد؛ در فرهنگ اسلامی بر عدد چهل، بسیار تاکید و سفارش شده و در مناسبت­های مختلف بر آن تاکید شده است. مثلا کمال عقل انسان در چهل سالگی، آثار چهل روز اخلاص در عمل، حفظ چهل حدیث، دعای چهل نفر مومن برای انسان، قرائت دعای عهد در چهل صبح، پذیرفته نشدن نماز شراب خوار تا چهل روز، گریه چهل روزه آسمان و زمین و فرشتگان برای امام حسین (ع) و استحباب زیارت اربعین، از جمله مواردی است که اهمیت عدد چهل را در فرهنگ اسلامی و معارف شیعی می­رساند[1].

اربعین، سرّی از اسرار خدای تعالی است که هیچ یک از علمای ربّانی به این سرّ نرسیده­اند، خداوند در قرآن کریم فرموده است: «وَ واعَدْنا مُوسی اَربَعینَ لَیْلهً» وآنگاه که با حضرت  موسی چهل شب قرار گذاشتیم[2]. یکی از تعبیرهای رایج عددی، تعبیر عدد چهل می­باشد که در بسیاری از موارد به کار رفته است. یک نمونه، آن که سن رسول خدا (ص) در زمان مبعوث شدن، چهل بوده است. گفته شده است که عدد چهل در سن انسانها، نشانه بلوغ و رشد فکری است.

امام حسن عسکری(ع) فرمود: نشانه­های مومن و شیعه، پنج چیز است: اقامه نماز 51 رکعت، زیارت اربعین حسینی، انگشتر در دست راست کردن، سجده بر خاک و بلند گفتن بسم الله الرحمن الرحیم[3]. مراد از نماز 51 رکعت، همان هفده رکعت نماز واجب روزانه به اضافه نمازهای نافله است که جبران کننده نقص و ضعف نمازهای واجب است؛ به ویژه اقامه نماز شب در سحر که بسیار مفید است. موارد دیگری نیز که در روایت یاد شده، همگی از ویژگی­های شیعیان است. زیرا فقط شیعه است که سجده بر خاک دارد و نیز غیر شیعه است که یا بسم الله الرحمن الرحیم را نمی­گوید یا آهسته تلفظ می­کند. همچنین شیعه است که انگشتر به دست راست کردن و نیز زیارت اربعین حسینی را مستحب می­داند[4].

مراد از زیارت اربعین، زیارت چهل مومن نیست؛ زیرا این مسئله اختصاص به شیعه ندارد و نیز «الف و لام» در کلمه «الاربعین» نشان می­دهد که مقصود امام حسن عسکری(ع) اربعین معروف و معهود نزدم مردم است. اهمیت زیارت اربعین، تنها به این نیست که از نشانه­های ایمان است، بلکه طبق این روایت، در روایت نمازهای واجب و مستحب قرار گرفته است. بر پایه این روایت، همان گونه که نماز ستون دین و شریعت است، زیارت اربعین و حادثه کربلا نیز ستون ولایت است[5].

 پیامبر گرامی اسلام در حدیث «اِنَّ الْحُسين مِصباحُ الْهُدي وَ سَفينَهُ الْنِّجاه»‎ امام حسین(ع) را چرا هدایت و کشتی نجات معرفی می­کند که نشان از مقام و منزلت امام حسین (ع) دارد. مراسم اربعین حسینی در دهه اخیر که به یکی از پرجمعیت ترین حرکت زائرانه­ی جهان تبدیل شده است.

خداوند به ما توفیق داده چند سالی است که در پیاده روی اربعین شرکت می­کنم. در مسیر پیاده روی سعی می­کنم با زائران خارجی که در این مراسم شرکت می­کنند هم صحبت شوم و دیدگاه­های آنان را نسبت به ایران جویا شویم. مراسم سال 1395 در موکب سید حکیم عمود 890 شب در حال استراحت بودم که با یک زائر ترکیه­ای آشنا شدم. از مذهب ایشان سوال کردم، انگار داغ دلش تازه شد. گفت من تا یک سال پیش سنی مذهب بودم، خداوند توفیق داد توسط برادرم که در ایران طلبه هستند به مذهب شیعه مشرف شوم. نظر ایشان را در مورد مقام معظم رهبری و سردار سلیمانی پرسیدم، گفت امام خامنه­ای رهبر من هستند و مقلد ایشان می­باشم، حتما سلام من را به ایشان برسانید. سردار سلیمانی را مالک اشتر زمان نامید. در ادامه گفت راه زندگی را که در پیش گرفته بودیم راه شیطانی بود و ما راه زندگی مان را مدیون ایران هستیم. از اینکه شیعه شده بود از عمق وجود خوشحال بود. وقتی این جملات را زبان یک غیر ایرانی شنیدم، از یک جهت به خود بالیدم که ایرانی و شیعه هستم. و از جهت دیگر، از اینکه نعمت­هایی مثل مقام معظم رهبری و سرداران مثل سردار سلیمانی را در کشور داریم و قدر این شخصیت­ها را نمی­دانیم متاثر شدم.

این زائر ترکیه­ای آنقدر ارادت به ایران و مقام معظم رهبری داشت که عکس حضرت امام (ره) و مقام معظم رهبری را در سینه 5 فرزند خود که کوچکترین آن 6 ماهه بود نصب کرده بود. به همین منظور اربعین امسال پرسشنامه­ای را طراحی کردم تا هدف از شرکت در مراسم اربعین، مهمترین صحنه مراسم اربعین از نظر زائران، احساسی را که نسبت به تصاویر مقام معظم رهبری و سردار سلیمانی در مسیر راه پیمایی دارند و تاثیرات شرکت در مراسم نسبت به کشورمان را از دیدگاه زائران ایرانی مورد سنجش و ارزیابی قرار دهم. طرح نظر سنجی صورت گرفته با حجم نمونه 444 نفر انجام شده است.

ارزیابی یافته های توصیفی

1- سن زائران

براساس یافته­های این تحقیق، بیشترین فراوانی مربوط به سن 36-45 سال با 32.43 درصد می­باشد و در اولویت­های بعدی به ترتیب 26-35 سال با 27.03 درصد، 15-25 سال با 21.62 درصد و 46 سال و بالاتر با 18.92 درصد کمترین میزان درصد فراوانی را به خود اختصاص داده است.

 2- میزان تحصیلات

یکی دیگر از سوالات پرسشنامه میزان تحصیلات زائران بود. بر اساس یافته­های تحقیق، بیشترین فراوانی مربوط به میزان تحصیلات فوق دیپلم و پایین 43.24 درصد و در اولویت­های بعدی به ترتیب کارشناسی با 37.84 درصد، کارشناسی ارشد با 16.22درصد و دکترا با 2.71 درصد کمترین میزان درصد فراوانی را به خود اختصاص داده است.

3- هدف از شرکت در مراسم پیاده روی اربعین

یکی از محورهای پرسشنامه که مورد سوال از زائران قرار گرفت، هدف از شرکت آنان در مراسم پیاده روی اربعین حسینی بوده است. بر اساس یافته­های تحقیق، بیشترین فراوانی مربوط به گزینه اهمیت بزرگداشت اربعین حسینی با  32.43درصد و در اولویت­های بعدی به ترتیب گزینه همدردی با کاروان اسرای کربلا و تقویت وحدت میان مسلمانان به طور مشترک با 27.02 درصد و گزینه احساس تکلیف کردم با 13.51 درصد کمترین میزان درصد فراوانی را به خود اختصاص داده است.

4- مهمترین صحنه  مراسم از نظر زائران

یکی دیگر از محورهای پرسشنامه که مورد سوال از زائران قرار گرفت، مهمترین صحنه­ای که در مراسم نظر آنان را جلب کرد بود.  بر اساس یافته­های تحقیق، بیشترین فراوانی مربوط به گزینه صمیمت و همدلی بی نظیر زائران با 45.95 درصد و در اولویت­های بعدی به ترتیب، گزینه حضور میلیونی مردم با 25.68 درصد، حضور مردم از سایر مذاهب و کشورها با 21.62 درصد و گزینه پذیرایی از زائران با 6.76 درصد کمترین میزان درصد فراوانی را به خود اختصاص داده است.

5- احساس زائران نسبت به تصاویر مقام معظم رهبری و سردار سلیمانی در مسیر پیاده روی

یکی دیگر از محورهای پرسشنامه که از زائران مورد سوال قرار گرفت، احساس آنان نسبت به تصاویر مقام معظم رهبری و سردار سلیمانی در مسیر راه پیمایی اربعین بود. بر اساس یافته­های تحقیق، بیشترین فراوانی مربوط به گزینه باعث عزت و آبروی ایران و اسلام هستند با 50 درصد و در اولویت­های بعدی به ترتیب گزینه احساس غرور می­کنم با 20.27 درصد، گزینه به ایرانی بودن خودم افتخار می­کنم با 13.51 درصد، گزینه نظر ندارم با 10.81درصد و گزینه باعث افتخار هر ایرانی است با 5.41 درصد کمترین میزان درصد فراوانی را به خود اختصاص داده است.

 6- تاثیرات شرکت در مراسم نسبت به کشورمان

یکی دیگر از محورهای پرسشنامه که از زائران مورد سوال قرار گرفت، تاثیرات شرکت در مراسم نسبت به کشورمان بود. بر اساس یافته­های تحقیق، بیشترین فراونی مربوط به گزینه 1-2- و 3(باید قدر شخصیت های مثل مقام معظم رهبری را بیشتر بدانیم، باید به سردارانی مثل سردار سلیمانی افتخار کنیم، باید ضمن حفظ ارزش های انقلاب اسلامی راه شهدا را ادامه دهیم) با 81.08 درصد و در اولویت­های بعدی به ترتیب، گزینه باید ضمن حفظ ارزش­های انقلاب اسلامی راه شهدا را ادامه دهیم با 10.81 درصد، گزینه نظر ندارم با 5.41 درصد، گزینه باید قدر شخصیت­های مثل مقام معظم رهبری را بدانیم با 2.70 درصد و گزینه باید به وجود سردارانی مثل سردار سلیمانی افتخار کنیم با صفر درصد کمترین میزان درصد فراوانی را به خود اختصاص داده است.

 نتیجه گیری

با توجه به نتایج تحقیق حاضر می­توان نتیجه گرفت، حضور زائران ایرانی در مراسم اربعین حسینی، با بصیرت و شناخت کامل به مسائل روز مسلمان و منطقه همراه بوده است.