نگاهی به تعزیه (شبیه خوانی) کلنجین

«کلنجین وطن من» تعزیه بیشترین رواج خود را با حمایت دولت و حکومت صفویان پیدا کرد. اما تعزیه در دوره ناصرالدین شاه به اوج خود رسید و بسیاری این دوره را عصر طلایی تعزیه نامیده‌اند. تعزیه که پیش از آن در حیاط کاروانسراها، بازارها و گاهی منازل شخصی اجرا می‌شد، اینک در اماکن باز یا سربسته تکایا و حسینیه ها به اجرا در می‌آمد. معروف‌ترین و مجلل‌ترین این تکایا، تکیه دولت بود که در همین دوره به دستور ناصرالدین شاه و مباشرت دوستعلی خان معیرالممالک در سال ۱۳۰۴ هجری قمری ساخته شد. تکیه دولت در زمان ناصرالدین شاه به تقلید از تماشا خانه اپراهال انگلستان ساخته شد که ابتدا به منظور یک سالن تئاتر ساخته شد اما با مخالفت‌هایی که بود به تکیه تبدیل شد. از دیگر تکیه‌های معروف آن زمان تکیه معاون الملکدر کرمانشاه بود. در آغاز سلطنت ناصرالدین شاه، تعزیه در ۳۰۰ مکان مشخص برپا می‌شد. تعزیه تا زمان مشروطیت در اوج ماند. در سال‌های آغاز دیکتاتوری  رضاخان، یعنی پس از ۱۳۰۴ هجری شمسی، اجرای تعزیه و رضه خوانی رفته‌رفته ممنوع اعلام شد و با تخریب تکیه دولت به دستور رضاخان، تعزیه پا به دوران افول خود گذاشت. هرچند پس از شهریور ۱۳۲۰ دیگر بار سر برآورد، اما در برابر سرگرمی‌هایی همچون سینما و تئاتر، نتوانست موقعیت و عظمت پیشین خود را بازیابد. با پیروزی انقلاب اسلامی حضرت امام (^ره) فرمود: «محرم، ماه نهضت بزرگ سید شهیدان و سرور اولیای خداست که با قیام خود در مقابل طاغوت، تعلیم سازندگی و کوبندگی به بشر داد و راه فنای ظالم و شکستن ستمکار  را در  فدایی دادن و  فدایی شدن دانست».  پس از انقلاب اسلامی هئیت های مذهبی و روضه خوانی بیشتر رشد پیدا کردند و تعزیه خوانی در حاشیه قرار گرفت و فقط در روستاها و شهرهای مرکزی کشور مثل قزوین، همدان و... تعزیه خوانی رواج داشت.

به گفته بزرگان به ویژه تعزیه خوانان کلنجین، مراسم شبیه خوانی روستای کلنجین بیش از 400 سال قدمت دارد. به نظر می رسد؛ از زمان به قدرت رسیدن صفویان و انتخاب مذهب شیعه به عنوان مذهب رسمی کشور، همچنین انتخاب قزوین به عنوان پایتخت صفویان، در گسترش تعزیه در مناطق مرکزی ایران به ویژه در مناطق قزوین تاثیر گذار بوده است.

وجود حوزه علمیه و روحانیون برجسته در کلنجین و مذهبی بودن مردم از عواملی است که باعث گرایش مردم کلنجین به تعزیه شد، به همین جهت شبیه خوانی یکی از مراسم های است که هر ساله در دهه اول محرم مورد استقبال همشهریان قرار می گیرد. جا دارد یادی کنیم از روحانیون روستا مرحوم آیت الله ملا محمد کریم، آیت الله ملا محمد عبدالله صادقی خرقانی(حاج آخوند)، شیخ ابوالفضایل، شیخ یعقوب و شیخ عبدالحی صادقی که در رشد فرهنگ مذهبی مردم نقش داشتند روحشان شاد.

 مراسم شبیه خوانی از زمان های قدیم در محل به نام شبیه یری جنب مسجد جامع فاطمه زهرا(س) و امام زاده عبدالقهار(ع) برگزار می گردد. البته در چندین سال اخیر با توجه به بازسازی مسجد جامع و امام زادگان تغییراتی در این محل انجام شده است.  مراسم دهه اول با مراسم تشت گذاری که به یاد تشنگی کاروان امام حسین(ع) است شروع می شود. شبیه خوانی هم به جز روزهای تاسوعا و عاشورا بعد از ظهر ها برگزار می گردد. اوج شکوه مراسم غروب تاسوعا است که بنا بر سنت دیرینه در این روز با اتمام تعزیه کاروان های علمدارها، ذوالجناح ها، کجاوه ها و دسته های سینه زنی به سمت مسجد سید الشهدا(ع) حرکت می کنند و با رسیدن به جلوی مسجد مداحی انجام می شود. در پایان مراسم هم آقا سید دعا می کنند.

طبق یک سنت دیرینه از غروب روز 8 ماه محرم، کاروان عملدارها و ذوالجناح به درب منازل مراجعه می کنند و پس از پذیرایی برای برای اموات و اعضای خانواده دعا می کنند. برخی از اهالی که نذری دارند به این دو کاروان صبحانه می دادند. یکی از این خانواده ها، مرحوم عباس دمرچلی پدر شهید علی دمرچلی بود که هر سال این دو کاروان و همسایه ها را به صبحانه دعوت می کردند. روحش شاد. از زمان های قدیم رسم بر این بود که مردم نون فطیر به این دو کاروان می دادند و یک نون فطیر هم به عنوان تبرک دریافت می کردند. اما امروز بعد از شروع بکار نانوایی در روستا و احداث ساختمان های نو ساز، دیگر از تنور و نان های تنوری سابق خبری نیست. و معمولا پول جایگزین نون فطیر شده است.

در پایان جا دارد یادی کنیم از کسانی که برای رشد و شکوفایی تعزیه کلنجین زحمات زیادی را متحمل شدند از جمله، تعزیه خوانان مرحوم حاج شعبان کربلایی(دمرچلی)، علی اکبر آجرلو، حاج حیدر دمیرچی و... انتظامات تعزیه، مرحوم رجب آجرلو و منوچهر دمیرچی و... روحشان شاد یادشان گرامی.

 اولین تصاویر از  مراسم محرم 1396 

مداح  آقای علی اکبری